Cyberatak to kwestia czasu. "Ogromne pieniądze kradzione są w niezwykle trudny do wyśledzenia sposób" 29 stycznia 2022, 9:12. 7 min czytania Ponad 60 proc. polskich firm doświadczyła w 2020 roku cyberataku. Eksperci podkreślają, że cyberprzestępcy stają się coraz lepiej zorganizowani, zaawansowani technicznie, a przez to coraz bardziej skuteczni. – Globalne roczne straty z tytułu cyberprzestępczości zaczynają być mierzone w punktach procentowych światowego PKB – podkreśla w rozmowie z Business Insider Polska Michał Kurek, szef zespołu cyberbezpieczeństwa w KPMG. I dodaje, że według danych Interpolu wpływy z tytułu cyberataków dawno prześcignęły przychody z handlu narkotykami. Zawsze będziemy mieli za mało zasobów (ludzi i pieniędzy) na walkę z cyberprzestępczością –podkreśla w rozmowie z Business Insider Polska Michał Kurek, szef zespołu cyberbezpieczeństwa w KPMG. | Foto: KPMG Nie da się w 100 proc. zabezpieczyć przed cyberatakiem. Najlepiej przyjąć, że cyberatak już nastąpił – tłumaczy Michał Kurek, szef zespołu cyberbezpieczeństwa w KPMG Bardzo często przyczyną udanego cyberataku są rażące błędy ofiary. Dlatego kluczowa jest właściwa edukacja społeczna w obszarze cyberbezpieczństwa Aby skutecznie zarządzać cyberbezpieczeństwem konieczna jest obecnie reorganizacja, czy wręcz zmiana kulturowa firm Coraz więcej firm zaczyna być świadomym, że właściwym pytaniem dot. możliwości wystąpienia cyberataku nie jest czy, ale kiedy – przyznaje Kurek Nell Przybylska, Fundacja Digital Poland: Czego nauczyła nas pandemia w kontekście podejścia do zagadnienia cyberbezpieczeństwa? Michał Kurek, Partner w Dziale Doradztwa Biznesowego, Szef Zespołu Cyberbezpieczeństwa w KPMG w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej: Jak wynika z ostatniej edycji badania KPMG pt. "Barometr cyberbezpieczeństwa", przeprowadzonego na początku 2021 roku i skoncentrowanego na analizie wpływu pandemii korononawirusa na zarządzanie cyberbezpieczeństwem, większość polskich firm jest zdania, że pandemia spowodowała zwiększenie ryzyka cyberataków. Z jednej strony związane z nią niepokoje społeczne zostały bezwzględnie wykorzystane przez cyberprzestępców – motyw pandemii był w ostatnim roku najczęściej wykorzystywany w celu podniesienia skuteczności ataków socjotechnicznych. Natomiast jeszcze ważniejsze z perspektywy cyberbezpieczeństwa było wymuszenie na przedsiębiorstwach wdrożenia pracy zdalnej. Jeśli pracownicy nie zostali odpowiednio przygotowani do tak istotnej zmiany sposobu dostępu do systemów informatycznych, naraziło to organizacje na szereg nowych zagrożeń, których wiele z firm boleśnie doświadczyła. Wybuch pandemii to wreszcie test operacyjny dla procesów zarządzania ciągłością działania. Mniej więcej co druga polska firma uświadomiła sobie, że nie posiada skutecznych procedur zarządzania kryzysowego. Na koniec warto też pamiętać o długofalowym, pośrednim wpływie pandemii na cyberbezpieczeństwo. Przyspieszając cyfryzację, a takiego zdania jest 55 proc. polskich przedsiębiorstw, pandemia spowodowała, że jeszcze bardziej uzależnieni jesteśmy od otaczającej nas technologii. A przez to również narażeni na związane z jej zastosowaniem zagrożenia. Skąd tak dynamiczny wzrost liczby cyberprzestępstw? Jesteśmy coraz mniej ostrożni czy przestępcy są coraz sprawniejsi? Wzrost skali i złożoności cyberataków jest przede wszystkim związany z faktem, że jest to dla przestępców niezwykle intratny i niestety całkiem bezpieczny proceder. Według danych Interpolu wpływy z tytułu cyberataków dawno prześcignęły przychody z handlu narkotykami. Wskaźnik zwrotu z inwestycji (ROI) dla bardzo ostatnio popularnych ataków typu ransomware (polegających na paraliżu firm poprzez szyfrowanie danych, a następnie żądanie okupu) przekracza 1000 proc! Jeśli tego rodzaju atak zostanie starannie zaplanowany, dbając o to, by ruch sieciowy przeszedł przez serwery zlokalizowane w krajach, których organy ścigania nie współpracują, można praktycznie być pewnym, że nie zostanie się namierzonym i zatrzymanym. Obrazowo tzw. cyberataki "na prezesa", polegające na wyłudzeniach z firm wielomilionowych przelewów poprzez podszywanie się pod najwyższe kierownictwo są pod względem ryzyka dokładnym odwróceniem głośnych wyłudzeń "na wnuczka". Ogromne pieniądze kradzione są w niezwykle trudny do wyśledzenia sposób. Cyberprzestępcy stają się więc coraz lepiej zorganizowani, zaawansowani technicznie, a przez to coraz bardziej skuteczni. Globalne roczne straty z tytułu cyberprzestępczości zaczynają być mierzone w punktach procentowych światowego PKB. Ile w tym wszystkim jest naszej winy, a ile to wynik słabości programów i aplikacji, z których korzystamy? Oczywiście wciąż bardzo często przyczyną udanego cyberataku są rażące błędy ofiary, wynikające z braku podstawowej higieny w zakresie bezpiecznego korzystania z usług cyfrowych. Dlatego zadbanie o właściwą edukację społeczną w tym obszarze staje się dziś kluczowym zagadnieniem. Ale trzeba też być świadomym, że człowiek jest niestety z natury podatny na manipulację i praktycznie każdy z nas, choćby nie wiem, jak był wyedukowany w zakresie cyberzagrożeń oraz wyposażony w najnowocześniejsze zabezpieczenia, jest i będzie podatny na odpowiednio przygotowany cyberatak. Problem skali i złożoności cyberataków jest dodatkowo pogłębiany przez fakt coraz bardziej powszechnego uzależniania przedsiębiorstw i osób prywatnych od technologii. Systemy informatyczne są dziś niezwykle złożone – zbudowane z setek tysięcy, a często nawet milionów linii kodu. Programiści bardzo często nie mają podstawowej wiedzy na temat bezpieczeństwa. Systemy tworzone są pod presją czasu, a w wielu przypadkach bez zdefiniowania jakichkolwiek wymagań związanych z bezpieczeństwem. Nie dziwi więc, że otaczająca nas technologia jest wprost naszpikowana tzw. podatnościami, czyli błędami programistycznymi, które wykryte przez hakerów mogą prowadzić do przejęcia nad nią kontroli. Realizowane przez KPMG testy penetracyjne potwierdzają, że większość nowych aplikacji posiada bardzo istotne podatności. Bezpieczeństwo danych jest kluczowe dla gospodarki cyfrowej, a dziś e-usługi wciąż kojarzą się z pewnym ryzykiem. Czy chmura publiczna zwiększa, czy zmniejsza poziom cyberbezpieczeństwa? Jednym z bardziej zaskakujących wniosków z Barometru Cyberbezpieczeństwa KPMG jest poczucie polskich firm, że przetwarzanie danych we własnej serwerowni jest bezpieczniejsze, niż wykorzystanie do tego celu profesjonalnej chmury obliczeniowej. Jedynie 11 proc. respondentów postrzega chmurę jako możliwość zwiększenia bezpieczeństwa. Rzeczywistość jest natomiast taka, że poziom bezpieczeństwa zapewniany w centrach przetwarzania danych profesjonalnych dostawców chmury publicznej jest całkowicie poza zasięgiem przeciętnego polskiego przedsiębiorstwa. Dobrze ilustruje to przykład poczty elektronicznej. W trakcie testów penetracyjnych niewiele wysiłku potrzeba, aby przygotować złośliwe oprogramowanie i skutecznie dostarczyć je do użytkowników organizacji utrzymującej pocztę elektroniczną we własnym zakresie, omijając wszelkie zabezpieczenia. Poprzeczka jest natomiast znacząco podniesiona, jeśli firma korzysta z poczty elektronicznej dostarczonej przez profesjonalnego dostawcę usług chmurowych. Zaimplementowane są wówczas wiodące zabezpieczenia, zasilane i aktualizowane na bieżąco wiedzą dotyczącą obecnych cyberzagrożeń. Przygotowanie ataku, który nie zostanie zablokowany, nie jest już trywialne. Pomijając inne ważne aspekty, jak bezpieczeństwo fizyczne i środowiskowe, monitorowanie zagrożeń, dostęp do ogromnej bazy wiedzy na temat bieżących cyberzagrożeń, cykliczne niezależne audyty bezpieczeństwa, przykład ten dowodzi, że chmura jest bezpieczniejsza niż przetwarzanie danych we własnym zakresie. Czytaj także w BUSINESS INSIDER Dlaczego wiedza i świadomość w zakresie cyberzagrożeń nie nadąża za tempem zmian w technologii? Podoba mi się postawiona w pytaniu teza, z którą się w pełni zgadzam. Firmy wdrażają nowe technologie bez właściwej świadomości związanych z tym zagrożeń. Przyczyna wydaje się prosta – bezpieczeństwo nie jest obecnie kluczowym priorytetem dla biznesu. W znakomitej większości firm szefowie jednostek biznesowych nie czują na sobie w ogóle odpowiedzialności za zarządzanie ryzykiem. Wciąż uważają, że jest to domena dedykowanych specjalistów. Tymczasem, aby skutecznie zarządzać cyberbezpieczeństwem konieczna jest obecnie reorganizacja, czy wręcz zmiana kulturowa, prowadząca do stanu, w którym specjaliści stanowili będą jedynie wsparcie dla biznesu, podejmującego wszelkie decyzje na bazie analizy ryzyka. A z jaką sytuacją mamy do czynienia obecnie mówiąc o nowych technologii? Jeśli popatrzymy na przyczyny pojawiających się ostatnio na coraz większą skalę wycieków danych, zauważyć można, że wiele z nich ma źródło z chmury. Po zbadaniu szczegółów każdego z tych incydentów okazuje się, że praktycznie we wszystkich przypadkach wina leżała nie w bezpieczeństwie technologii chmurowej, ale w błędzie użytkownika. W wyniku nieprawidłowo skonfigurowanego serwera w chmurze w łatwy sposób dochodzi do publicznego udostępnienia wrażliwych danych. Internet jest stale przeszukiwany przez wyszukiwarki pod kątem tego typu niedociągnięć konfiguracyjnych i od błędu do wycieku upływa zwykle najwyżej kilka godzin. Czy tylko w Polsce borykamy się z problem rosnącej cyberprzestępczości? Jak radzą sobie z tym problemem firmy za granicą? Czy tam pracownicy są bardziej świadomi? Ostrożniejsi? Oczywiście cyberprzestępczość to globalny problem, który dotyka również Polskę. Barometr Cyberbezpieczeństwa KPMG pokazuje, że dla polskich przedsiębiorstw jest to zjawisko powszechne. 64 proc. polskich firm doświadczyło w 2020 roku cyberataku. Coraz więcej firm zaczyna być świadomym, że właściwym pytaniem dot. możliwości wystąpienia cyberataku nie jest "czy", ale "kiedy"? Skoro nie ma zabezpieczeń, które w pełni ochronią organizację przed cyberatakiem coraz częściej wdrażane są procesy monitorowania bezpieczeństwa oraz reakcji na cyberataki. Jest to niezwykle istotne, ponieważ analiza rzeczywistych cyberataków pokazuje, że czas pomiędzy wykryciem hakera a jego pojawieniem się w sieci firmy to przeszło pół roku. Przez tak długi czas cyberprzestępca potrafi wyrządzić ogromne szkody. Ważne jest więc, by skrócić go do minimum. Porównując natomiast polskie firmy z zagranicznymi można zauważyć, że w mniejszym stopniu borykamy się z problemem przestarzałych systemów i technologii, które od strony technicznej niezwykle trudno jest zabezpieczyć. Natomiast od strony organizacyjnej polskie firmy wypadają dużo mniej dojrzale na tle przedsiębiorstw z bardziej rozwiniętych gospodarek. Natomiast różnice te z biegiem czasu się raczej wyrównują, niż pogłębiają. Jak powinniśmy dbać o swoje bezpieczeństwo w sieci? I jak dbać o bezpieczeństwo firmy? Kluczowego znaczenia nabiera potrzeba właściwej edukacji społeczeństwa w zakresie cyberbezpieczeństwa, która powinna być wdrażana na jak najwcześniejszych etapach. Tak jak uczy się małe dzieci bezpiecznie przechodzić przez jezdnię, powinno się jak najwcześniej wpajać im podstawowe zasady cyberbezpieczeństwa. Rozwój technologii jest tak dynamiczny, że pozostawienie tych kwestii wyłącznie rodzicom będzie nieskuteczne, bo wymagają oni również ciągłej edukacji w tym zakresie. Zachowując ostrożność, opartą na świadomości możliwych cyberzagrożeń oraz świadomie korzystając z dostępnych dziś zabezpieczeń, można relatywnie bezpiecznie korzystać z udogodnień cyfryzacji. Szczególnie ważne jest też zadbanie o świadomość cyberzagrożeń w przedsiębiorstwach, bowiem w obecnych uwarunkowaniach za zarządzanie bezpieczeństwem powinni być odpowiedzialni kierownicy jednostek biznesowych najlepiej rozumiejący wartość narażonych na cyberataki zasobów firmy. Konieczna dziś jest bardzo dobra komunikacja w zakresie cyberbezpieczeństwa wewnątrz firm, jak również między organizacjami w ramach poszczególnych państw, jak i w skali międzynarodowej. Cyfryzacja przedsiębiorstw i rosnąca skala i złożoności cyberzagrożeń wymaga ciągłego dokształcania pracowników. Czy inwestujemy wystarczająco dużo w dokształcanie pracowników? Rzeczywiście pracownik staje się dziś fundamentem systemów bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach. Najczęściej jest niestety najsłabszym ogniwem i poprzez nieuwagę lub niewiedzę bywa główną przyczyną skutecznego cyberataku. Jeśli procesy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa są realizowane wewnątrz firm, to trzeba przede wszystkim odpowiednio zadbać o właściwe kompetencje pracowników. Jest to dziś ogromne wyzwanie, bo jak pokazują wyniki Barometru Cyberbezpieczeństwa KPMG największą barierą w budowaniu skutecznych systemów bezpieczeństwa stanowi trudność w zatrudnieniu i utrzymaniu ekspertów w tej dziedzinie. Bardzo wiele firm nie dostrzega też wagi czynnika ludzkiego w zarządzaniu cyberbezpieczeństwem i niewłaściwie podchodzi do inwestycji w tym zakresie. Wydaje duże sumy na narzędzia i systemy bezpieczeństwa zapominając, że trzeba zapewnić również kompetentnych pracowników oraz zbudować odpowiednie procesy, by właściwie z nich korzystać. Zdecydowanie lepszym podejściem jest inwestycja w ludzi, a następnie wspieranie ich tam, gdzie jest to potrzebne narzędziami. Nigdy na odwrót. Jak robić to skutecznie? Podnoszenie kompetencji pracowników w zakresie cyberbezpieczeństwa jest bardzo ważne. Aby było skuteczne, nie może być realizowane jako pojedyncze szkolenie, które szybko zostaje zapomniane. Musi to być dobrze przemyślany program podnoszenia bezpieczeństwa, dostarczający w atrakcyjny i łatwy do przyswojenia sposób najistotniejsze informacje dotyczące dzisiejszych cyberzagrożeń. Podsumowując naszą rozmowę, czy mógłbyś wskazać trzy najważniejsze lekcje, o których powinniśmy pamiętać, żeby nie ułatwiać życia cyberprzestępcom? Po pierwsze – nie da się w 100 proc. zabezpieczyć przed cyberatakiem. Najlepiej przyjąć, że cyberatak już nastąpił. Taki punkt widzenia, choć może brzmieć nieco paranoicznie, zapewni, że będziemy dużo skuteczniejsi we wczesnym wykryciu śladów działania potencjalnych cyberprzestępców. Wdrażanie zabezpieczeń prewencyjnych to podstawa, ale już nie wystarczy. Należy na bieżąco monitorować bezpieczeństwo oraz być przygotowanym na właściwą reakcję, by odeprzeć cyberatak, który stał się już zjawiskiem powszechnym. Druga sprawa to mamy i myślę, że zawsze będziemy mieli za mało zasobów (ludzi i pieniędzy) na walkę z cyberprzestępczością. Z tego powodu staje się niezwykle istotne, by kierować ograniczone zasoby tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Dlatego znajomość aktywów firmy oraz ich wartości ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności systemu zarządzania cyberbezpieczeństwem. Wszystkie decyzje biznesowe powinny być oparte na analizie ryzyka. A dobra analiza ryzyka nie będzie możliwa bez dobrego dialogu biznesu (rozumiejącego wartość aktywów i krytyczność procesów) ze specjalistami (rozumiejącymi specyfikę cyberzagrożeń). Na koniec to, co przewijało się przez cały nasz wywiad. To człowiek powinien stać w środku każdego systemu zabezpieczeń. Im lepiej będzie rozumiał swój zakres odpowiedzialności w zakresie bezpieczeństwa oraz będzie wyposażony w odpowiednią wiedzę w tym obszarze, tym organizacja będzie bardziej odporna na cyberataki. WARTO ZOBACZYĆ: